Er is een stuk grond in hartje Halifax (Nova Scotia) waar al jaren over wordt gesteggeld. Er zijn wat voorstellen gedaan maar die zijn allemaal gestrand. Wat moet er nu toch mee gebeuren?



We hebben het over een stuk grond waarop de oude bibliotheek staat. Het is een vrij stijlloos gebouw uit 1951 dat aangeduid werd als de Halifax Memorial Library – waarbij de aanduiding “Memorial” duidt op de gedachtenis aan alle gesneuvelden in zowel de eerste als de tweede oorlog. Canada was erg actief in beide conflicten en heeft enorme aantallen soldaten op de slagvelden moeten achterlaten.

Zeker in 1951 sprak dit veel mensen aan en het was dan ook bijna een vanzelfsprekendheid om de oorlogsslachtoffers op deze manier te proberen gedenken. Het gebouw zou gezien moeten worden als een soort oorlogsmonument – midden in de stad en voor iedereen vrij toegankelijk.

Wat men daarbij echter over het hoofd zag was dat het stuk grond in vorige periodes gebruikt was als een massagraf voor de armen in de stad – waarvan er heel veel waren. Wie niet liefdevol ergens werd begraven door zijn familie, kwam hier terecht. Er zijn wel schattingen dat liefst 4.500 mensen hier terecht zijn gekomen. Velen werden aangeleverd door het nabije armenhuis maar de lijken kwamen overal vandaan, zeker in periodes dat er massaziektes te verwerken waren.

Vanaf de eerste activiteiten in de stad (zo rond 1760) tot diep in de negentiende eeuw ging dit zo. De armen moesten maar snel vergeten worden, terwijl iedereen verder probeerde te ploeteren in een leefomgeving die bepaald niet zachtzinnig was. Deze duizenden doden werden niet eens genoemd bij de opening van de bibliotheek want het ging allemaal om de recente oorlogsslachtoffers.

Nu de oorlogen wat verder in het verleden liggen, komen historici toch weer naar voren met de kale feiten dat het oorlogsmonument eigenlijk bovenop een veel oudere begraafplaats was neergezet. De gedachtenis aan de overleden armen zou daardoor uitgewist worden. Dit paste misschien in de tijdsgeest van de periode vlak na de oorlog, maar er wordt nu weer heel anders naar gekeken.

Wellicht is het dan ook juist nu een goed moment om het stuk grond weer helemaal vrij te maken en er een park te creëren, ter gedachtenis aan al die duizenden overledenen die daar zijn terechtgekomen. Omdat het nog altijd hoogst ongebruikelijk is in Canada om begraafplaatsen te ruimen, rust er op deze plek zeker nog een soort stigma. In de optiek van velen was het ooit een begraafplaats en door dat feitje is het altijd nog een begraafplaats. En dat zou dan gerespecteerd moeten worden.

Het stuk grond heeft een bizarre geschiedenis. Nadat het armenhuis in 1860 sloot, vond men dat de armenbegraafplaats ook verzegeld moest worden. Dus maakte men er maar een parkje van met de bepaling dat er niets op gebouwd mocht worden. Toch kwam er een tijdje een brandweerkazerne te staan maar die moest ook weer weg. Pas in 1949 werd de wetgeving aangepast zodat de bibliotheek gebouwd kon worden.

Uit onderzoek aan de ter plaatse aangetroffen botresten heeft men kunnen vaststellen dat er hier ook leden van de Mi’kmaw stam begraven werden. Dat verandert de situatie weer danig. Immers, nu hebben we het over inheemsen of hun afstammelingen. En die zijn extra bijzonder in Canada, zelfs honderden jaren later.

Om de oude bibliotheek dan maar te slopen of te renoveren is ineens een rassenkwestie geworden. Niemand weet hoe daar nu mee om te gaan. En zodoende gebeurt er voorlopig helemaal niets.